Aan de rand van Arnhem in het oosten van Nederland is een verrassend nieuw masterplan gerealiseerd. Het weelderige masterplan, dat is voltooid door het internationale architectenbureau MVRDV, het Arnhemse landschapsarchitectenbureau Buro Harro en ontwikkelaar KondorWessels Projecten, heeft een voormalige Duitse militaire basis uit de Tweede Wereldoorlog getransformeerd in een woon- en culturele enclave midden op de Veluwe (een bosrijk natuurgebied in het laagland). Het hele project startte in 2010 en combineert geschiedenis, wonen, cultuur en natuur in een unieke omgeving.
De onlangs voltooide “Buitenplaats Koningsweg” was ooit twee gecamoufleerde kazernes - Kamp Koningsweg Noord en Zeven Provinciën - gebouwd in de buurt van vliegbasis Deelen (opgericht in 1913, dit was de grootste Duitse vliegbasis in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog). Hier werden betonnen militaire bunkers vermomd als typisch Nederlandse dorpen en boerderijen en werden zelfs nepkoeien en -paarden gebruikt. Het natuurlijke landschap van de omgeving is bijzonder relevant voor de nieuw gerealiseerde Buitenplaats Koningsweg: de Veluwe is een belangrijk natuurgebied in Nederland en het grootste beschermde Natura 2000-gebied van het land.
In de tweede helft van de 20e eeuw zijn er talloze verbouwingen aan de voormalige militaire basis uitgevoerd voordat de overgebleven structuren op de Nederlandse monumentenlijst werden geplaatst. Het masterplan van MVRDV en Buro Harro volgt de regels van het rijksmonumentenregister: bestaande, voornamelijk bakstenen gebouwen worden behouden in het geval van oorspronkelijke Duitse constructies en getransformeerd in het geval van latere Nederlandse constructies. Eventuele aanpassingen - bijvoorbeeld nieuwe deuropeningen en dakkapellen - zijn te herkennen aan het gebruik van een donkergrijze afwerking. Gebouwen die in het verleden zijn gesloopt, zijn herbouwd in dezelfde maat en vorm en afgewerkt met lichtgrijze materialen. Dit omvat de voltooiing van drie duurzame woonblokken met in totaal 21 woningen (met de namen KKN 1, KKN 2 en KKN 3).
De gebouwen op de Buitenplaats Koningsweg werden vanaf het begin zo gebouwd dat ze onzichtbaar waren en hun ware militaire doel verhulden. Bij de aanpak van het project vroeg MVRDV-oprichtster Nathalie de Vries zich af: “Hoe kunnen moderne interventies helpen de aandacht te vestigen op hun geschiedenis, terwijl de integriteit van die vermomming behouden blijft?” Het antwoord was om ervoor te zorgen dat alle veranderingen duidelijk zichtbaar waren. “De duidelijke afbakening tussen de oude, nieuwe en gereconstrueerde elementen, samen met onverwachte details zoals de metersdikke bunkerwanden van de historische gebouwen, helpt mensen om het verhaal van de locatie intuïtief te interpreteren”, aldus De Vries.
Bij de ontwikkeling van het masterplan is effectief gebruik gemaakt van het omringende landschap - de transformatie begon met “het Veluwse landschap als een deken over het terrein te trekken”, zegt Harro de Jong van Buro Harro, verwijzend naar de manier waarop de kazerne en de vliegbasis oorspronkelijk waren gecamoufleerd. “Toen we begonnen, was het terrein desolaat, zwaar verhard en volgebouwd,” zegt De Jong. Om dit recht te zetten, zijn er grote stappen genomen om het gebied opnieuw te verwilderen: op de Buitenplaats Koningsweg is een minimale hoeveelheid verharding gebruikt met smalle wandelpaden die ervoor zorgen dat de natuur kan gedijen tussen en rond de bebouwde elementen; daarnaast zorgt het verwijderen van hekken die het terrein ooit omheinden ervoor dat wilde dieren vrij kunnen rondlopen. Door de herbegroeiing van de Buitenplaats Koningsweg wordt de verbinding met de Veluwe sterk verbeterd en als gevolg daarvan wordt het eigendom van de openbare ruimte van het gebied officieel overgedragen aan de gemeente Arnhem.
Het masterplan omvat elf karaktervolle follies, die beschikbaar zijn voor het publiek als vakantieverblijven. De eigenzinnige architectonische ontwerpen versmelten met het bos en spelen met het thema vermomming. De follies zijn onder andere:
“Buitenverblijf Nest” van i29 en NAMO Architecture (Lees hier meer over deze folly op Archello).
“Folly BAT” by Architectuur Maken
“Dolmen” by Space Encounters
De laatste fase van het masterplan omvatte de ontwikkeling van drie vergelijkbare woonblokken. Elk blok, ontworpen door MVRDV, is een aantrekkelijk terras bestaande uit zeven woningen met een mix van plattegronden (21 woningen in totaal). De blokken zijn gebouwd op dezelfde locatie en met dezelfde vorm en grootte als gebouwen die eerder op het terrein stonden - lichtgrijze leistenen muren en daken identificeren de terrassen als nieuwe constructies.
De woningen liggen boven het maaiveld en zijn voorzien van buitendekken; er zijn geen tuinen, maar elke woning heeft een verbinding met het bos en grote, gemeenschappelijke ruimten tussen de gebouwen.
MVRDV zorgde ervoor dat duurzaamheid werd geïntegreerd in het algehele ontwerp van de nieuwe woningen: muren en daken zijn gebouwd met houten frames; in het betonmengsel is grind gedeeltelijk vervangen door gerecycled aggregaat; zwevende dekken zijn gemaakt van gerecycled plastic. Een combinatie van zonnepanelen en hoge isolatiewaarden zorgt ervoor dat de vijf woningen in het midden van elk woonblok energieneutraal zijn; de woningen aan beide uiteinden zijn bijna energieneutraal.
Onder elk blok zijn parkeerplaatsen voor auto's en fietsen en oplaadvoorzieningen voor elektrische auto's opgenomen.
Master plan (2010 – 2024):
14.5 hectares (approx. 36 acres) including the regeneration of 40 historic buildings and 11 new follies
Three residential blocks (2018 – 2024):
4,932 square meters (53,088 square feet)
